Is een paard een therapeut?

Dat wilde Liz&Laire graag weten. Onderzoek heeft aangetoond dat het psychotherapeutisch werken met paarden een positief effect heeft. Met name wetenschappelijk onderzoek naar het werken met paarden bij mensen met een Autisme Spectrum Stoornis (ASS) en mensen met een Post Traumatische Stress Stoornis (PTSS) geeft bewijs voor aanwezige therapeutische effecten. Een wetenschappelijke verklaring voor de therapeutische effecten is niet eenvoudig te geven. Nieuwsgierig als zij is, is Liz&Laire op zoek gegaan naar verklaringen.

Zowel paarden als mensen worden geclassificeerd als zoogdieren. Vanaf het allereerste begin is er dan ook gezocht naar een mogelijke verklaring vanuit het regulerende effect van het zogen van een jong en het koesterende effect (holding-containing-safety) van het moederschap. In 2012 zijn hiertoe vier merries aangekocht: twee volwassen merries die meerdere veulens voortgebracht hadden (moederschap) en twee jaarling merries (toekomstig  drachtig en zogend) waarvan één moeder-dochterkoppel. Geen van de merries was op dat moment drachtig, lacterend of zogend. We hebben ons in de eerste periode van het onderzoek dan ook voornamelijk gericht op observatie tijdens proefsessies met cliënten.

Al vrij snel werd duidelijk dat de paarden cliënten een fijn gevoel gaven. Cliënten vertelden een grote mate aan rust en ontspanning te ervaren wanneer zij zich tussen de paarden bevonden. Ook omschreven cliënten dat ze, zodra ze zich in de groep paarden begaven, geen enkele angst voelden voor de paarden. Sterker nog, ze voelden zich veiliger tussen de paarden dan op afstand van de paarden. Dit gevoel van veiligheid, safety, wordt omschreven door Stephen Porges in de door hem ontwikkelde 'Polyvagal Theory'. 

Met de Polyvagaal Theorie als meetbare theoretische basis is Liz&Laire vervolgens in 2013 gestart met het meten van Hartritmevariabiliteit (HRV) en Hartcoherentie bij haar paarden. 

Naarmate de groep paarden meer en meer transformeerde naar een semi-wild levende, hechte kudde kregen de paarden steeds hogere HRV-waarden. Hun veerkracht nam dus toe. 

In de loop van de jaren werd meer en meer duidelijk dat de paarden bewust 'iets doen' tijdens een therapeutische sessie. Niet alleen aanwezig zijn in het systeem van de paarden zorgt voor positieve effecten maar het paard is zelfs bewust actief aan het werk met de cliënt. 

Wanneer je tijdens een therapeutische sessie HRV- en hartcoherentiemetingen verricht bij de cliënt, zie je veelal een verbetering ten opzichte van de basiswaarden van de cliënt. Dit is meetbaar bij sessies in de kudde maar ook, hoewel in mindere mate, bij sessies waarbij we slechts met één paard werken ongeacht welk paard dit is. Er vindt dus een vorm van regulatie plaats.
Wanneer je in een sessie ook het paard meet, kan er een verschijnsel zichtbaar worden dat wij Conscious Regulation ('bewust reguleren') hebben genoemd: het paard is niet alleen vanuit het zijn regulerend maar is welbewust bezig om via ademhaling en hartritme de cliënt naar een meer coherente staat te brengen. Het effect op de cliënt is meetbaar hoger. Paard Zoë uit onze kudde laat deze vorm van regulatie zien: haar hartslag wisselt binnen enkele seconden van 0 naar zeer hoge waarden, soms wel tot 220 slagen per minuut. Wanneer je bedenkt dat een hartslag 0 hartstilstand betekent en een hartslag 220 hoort bij een goed getraind paard dat in rengalop is dan is duidelijk dat hier iets bijzonders plaatsvindt. 
Paard Zoë staat hierbij rustig stil. De cliënt zit of staat bij haar in de buurt. Hoewel we ooit begonnen zijn met het meten van cliënten op het paard is gebleken dat conscious regulation ook plaatsvindt wanneer paard en cliënt zich op enige afstand van elkaar bevinden. 

Afgezien van bij paard Zoë is bij geen van de andere paarden conscious regulation zichtbaar geworden in de metingen. Wat zou hiervoor een verklaring kunnen zijn?

Een mogelijke verklaring zou de afstamming van het paard kunnen zijn. Onderzoek uit China* geeft aan dat uit een groep gemeten merries de merrie afstammend van een oude, zuivere Chinese bloedlijn het meeste therapeutische effect bewerkstelligde. Paard Zoë is eveneens afkomstig uit een oudere, zuivere bloedlijn. Een opvallend gegeven is dat paard Zoë van begin af aan altijd de hoogste HRV-waarden heeft gehad, zowel tijdens therapeutische sessies als bij de basismetingen. 
In de kudde leeft een van de dochters van paard Zoë. Zij is een van de jongere merries die van begin af aan in de groep heeft gestaan en is meegegroeid naar de hechte, in balans zijnde kudde. Zij laat op dit moment geen meetbare conscious regulation zien. Wel gaat zij tijdens sessies heel bewust in een zelfde houding als haar moeder in nabijheid van de cliënt staan. We zien dat ze haar moeder als voorbeeld neemt en iets probeert te doen. Bij de andere jonge merries in de kudde hebben wij dit specifieke gedrag nooit waargenomen. 

Van meet af aan heeft Liz&Laire het vermoeden gehad dat het doormaken van een dracht en een lactatieperiode een verklarende factor zou kunnen zijn voor het therapeutische effect dat paarden kunnen bewerkstelligen. Los van de afstamming van het paard zijn we dat gaan onderzoeken. Omdat we onze eigen merries op dat moment (nog) geen dracht wilden laten doormaken hebben we in 2016 de drachtige merrie Laoise aangekocht. Zij is zowel tijdens haar dracht als tijdens de lactatieperiode op HRV en hartcoherentie gemeten. Paard Laoise bleek echter veel tijd nodig te hebben om te settelen in de kudde. Hoewel we al vrij snel aan de meetwaarden zagen dat ze gezond was en haar veerkracht snel toenam hebben we haar uit ethische overwegingen niet aan therapeutische sessies blootgesteld. 
In 2020 gaat het onderzoek een tweede fase in en zal zij opnieuw in het onderzoek gepland worden om te zien wat haar regulerende vermogen is in nabijheid van cliënten. 

Zeer interessant is dus nu wat een dracht bij de dochter van paard Zoë teweeg gaat brengen. 

*......